10 zanimljivosti o Hrišćanstvu u antičkom Rimu

U Rimskom carstvu, kazna za hrišćane nije uvek bila smrt. Mnogi su osuđivani na rad u rudnicima, što se smatralo izuzetno teškom kaznom. Termin za ovu vrstu kazne bio je “damnatio ad metalla”, što doslovno znači “osuđen na rudnike”. Rudnici su bili opasna mesta sa teškim uslovima rada, gde su zatvorenici morali da rade do iznemoglosti, često do smrti. Ova kazna se smatrala sporom smrću, a zatvorenici su bili izloženi ekstremnim opasnostima i naporima bez adekvatnog odmora ili ishrane.

Prve decenije postojanja hrišćanstva, progoni su uglavnom bili ograničeni na lokalnom nivou i nisu bili sistematski organizovani od strane centralne vlasti. Međutim, situacija se promenila 249. godine kada je car Decije pokrenuo masovno progonstvo hrišćana.

On je izdao edikt koji je zahtevao od svih građana da učestvuju u žrtvovanju rimskim bogovima i caru, što je hrišćanima predstavljalo direktan sukob sa njihovim verovanjima. Ovaj potez je označio početak perioda intenzivnijih i organizovanijih progona hrišćana širom carstva.

Filip Arap, koji je vladao pre Konstantina, smatra se prvim rimskim carom koji je prihvatio hrišćanstvo. Prema nekim rano hrišćanskim izvorima, Filip je čak slavio Uskrs sa hrišćanima, što ukazuje na njegovu naklonost prema novoj veri. Međutim, njegova smrt u sukobu sa Decijem, koji je bio mnogo manje naklonjen hrišćanima, doveo je do promene politike i obnove paganske dominacije u carstvu.

Zbog svojih izolovanih zajednica i odbijanja da učestvuju u javnim paganskim ceremonijama, hrišćani su bili često optuživani za “odio humani generis”, ili mržnju prema ljudskom rodu. Ove optužbe su proizilazile iz nerazumevanja hrišćanskih običaja i iz njihove izolovanosti od glavnog društvenog i kulturnog života Rima.

Hrišćani su se sastajali tajno, obično noću, što je dodatno podsticalo sumnje i strahove među paganskim Rimljanima. Optužbe su se često odnosile i na navodne zločine kao što su incest i ubistvo, što je dodatno marginalizovalo i ugrozilo hrišćansku zajednicu.

Jedna od najdirljivijih priča iz ranog hrišćanstva dolazi iz Kartagine, gde su Perpetua, mlada plemkinja, i Felicitas, robinja, zajedno suočile sa smrću zbog svoje vere. Obe su bile osuđene na smrt bacanjem divljim životinjama na javnom festivalu zbog kršenja zakona koji je zabranjivao prelazak na hrišćanstvo. Uprkos velikim razlikama u društvenom statusu, one su se međusobno tretirale kao sestre po Hristu, što ilustruje kako je hrišćanstvo prevazilazilo rigidne klase rimske socijalne hijerarhije.

Veliki nesporazum između Rimljana i hrišćana bila je povezana s obredom Euharistije, tokom kojeg hrišćani simbolički konzumiraju “telo i krv” Isusa Hrista u formi hleba i vina. Rimljani, koji su o ovome čuli kroz tračeve i dezinformacije, pogrešno su verovali da hrišćani praktikuju kanibalizam. Ova zabluda dodatno je pogoršala već postojeće tenzije i nepoverenje prema hrišćanima, te je bila jedan od izvora straha i odbojnosti prema ovoj novoj religiji.

Iako je car Septimije Sever izdao edikt koji je zabranjivao prelazak na hrišćanstvo i judaizam, prema Tertulijanu, hrišćanskom piscu iz Kartagine, Sever je intervenisao kako bi spasio grupu uglednih hrišćana od linča od strane razjarene mase. Ovaj čin govori da su neki rimski vladari pokazivali milost prema hrišćanima, uprkos opštoj politici progona. Interesantno je da je car imao hrišćanskog ličnog lekara, što dodatno komplikuje njegovu sliku kao strogog progonitelja hrišćana.

Hrišćani su došli u konflikt s rimskim vojnim sistemom, koji je bio duboko ukorenjen u paganizmu. Odbijanje da učestvuju u vojničkim pohodima i idolopoklonstvu dovelo je do tenzija unutar vojske. Godine 302, tokom jedne javne žrtve u Antiohiji, hrišćanin je prekinuo ceremoniju, što je izazvalo gnev cara Dioklecijana. Car je naredio da svi hrišćanski vojnici budu otpušteni iz vojske, što je dodatno pogoršalo odnos između hrišćanske zajednice i rimske države.

Iako su hrišćani bili duboko religiozni, rimski pagani su ih smatrali ateistima jer su odbijali priznavanje rimskih bogova i odbijali su obožavanje imperatora. Ova percepcija je dovodila do optužbi za izdaju i neprijateljstvo prema državi, jer su Rimljani smatrali obožavanje svojih bogova ne samo religijskim već i patriotskim činom. Ironično, upravo zbog svojih religijskih uverenja, hrišćani su bili izloženi progonima i smatrali se društvenim izopštenicima.

Car Konstantin Veliki, poznat po svojoj konverziji na hrišćanstvo i kao ključni pokretač njegovog prihvatanja u Rimskom carstvu, oko 325. godine donosi odluku o zabrani tetoviranja lica. Ovaj potez nije bio samo proizvoljna regulativa; on je duboko bio ukorenjen u hrišćanskim učenjima i vrednostima koje je Konstantin počeo da usvaja.

U hrišćanstvu, ljudsko telo se često vidi kao hram Duha Svetog, što podrazumeva određeni nivo poštovanja i pažnje prema fizičkom integritetu tela.

Konstantinova zabrana tetoviranja lica može se shvatiti kao pokušaj da se ovaj princip primeni unutar šireg društvenog i kulturnog konteksta Rima, gde su tetovaže često bile povezane sa robovima, kriminalcima, ili pripadnicima nižih slojeva društva. Kao takve, tetovaže su bile simbol društvene stigme ili obeležje poniženja. Zabrana tetoviranja, stoga, nije samo reflektovala duhovne vrednosti, već je takođe pokušala da reformiše društvene norme, podižući dostojanstvo pojedinca u skladu sa hrišćanskim poimanjem čovečnosti.

• 64: Godina kada je car Nero započeo prvi veliki progon hrišćana, kriveći ih za požar u Rimu.
• Prvi vek: Početak širenja hrišćanstva u Rimu.
• 249-251: Godine carstveno širokog progona hrišćana pod carem Decijem.
• 303: Godina kada je car Dioklecijan izdao edikte kojim se naredjuje sistematsko progonstvo hrišćana.
• 10,000: Procenjeni broj hrišćanskih mučenika u koloseumu tokom raznih progona.
• 313: Godina kada je izdat Edikt iz Milana, kojim se legalizuje hrišćanstvo u Rimskom carstvu.
• 325: Godina održavanja Prvog vaseljenskog sabora u Nikeji, sastanka koji je standardizovao mnoga hrišćanska učenja.
• 380: Godina kada je hrišćanstvo postalo državna religija Rimskog carstva pod carom Teodosijem I.
• 50%: Procenat stanovništva Carigrada koji je bio hrišćanski do 350. godine.
• 5,000: Broj rukopisa Novog zaveta iz antičkog perioda, više nego za bilo koji drugi antički tekst.
• 800: Broj hrišćanskih crkava izgrađenih u Rimu do kraja 4. veka.
• 3 miliona: Procenjen broj hrišćana u Rimskom carstvu do 300. godine, što čini oko 10% ukupnog stanovništva.
• 7: Broj ekumenskih sabora održanih do 787. godine koji su oblikovali ranu hrišćansku doktrinu i praksu.
• 1,000+: Broj svetaca mučenika koji su poštovani u ranom hrišćanstvu, svaki od njih sa svojom jedinstvenom pričom mučeništva.
• 14: Broj godina tokom kojih je car Konstantin vladar pre nego što je formalno prihvatio hrišćanstvo.
• 6,000: Procenjeni broj ljudi koji su pogubljeni tokom velikih progona hrišćana u periodu od 303. do 311. godine.
• 25%: Procenat stanovništva Rimskog carstva koje je bilo hrišćansko pri izdavanju Edikta iz Milana.
• 4 miliona: Broj hrišćana u Rimskom carstvu do 350. godine, što je otprilike 15-20% populacije.