10 manje poznatih činjenica o Velikoj ekonomskoj krizi (depresiji)

Tokom Velike depresije, nezaposlenost u Sjedinjenim Američkim Državama dostigla je poražavajućih 25%. Ova stopa je značila da je svaki četvrti Amerikanac bio bez posla. Ovakav visok nivo nezaposlenosti imao je razorne efekte na živote mnogih ljudi, smanjujući njihovu sposobnost da zadovolje osnovne potrebe kao što su hrana, stanovanje i zdravstvena zaštita. Veliki broj ljudi se suočavao sa siromaštvom i beskućništvom tokom ovog perioda. Početkom 30-tih godina prošlog veka u Americi je bilo više od 15 miliona nezaposlenih.

Velika depresija je počela nakon što su se berzanske cene na Njujorškoj berzi smanjile za svega 10% u 1929. godini. Ova mala promena izazvala je lančanu reakciju koja je dovela do katastrofalnih posledica. Pad berzanskih cena izazvao je paniku među investitorima i štedišama, što je rezultiralo povlačenjem velikih količina novca iz banaka. Kao rezultat toga, mnoge banke su bankrotirale, dovodeći do bankarske krize i gubitka poverenja u finansijski sistem. Predpostavlja se da je skoro polovina američkih banaka (oko 9000) propala do 1933.

Tokom Velike depresije, Sjedinjene Američke Države primenjivale su zlatni standard, što znači da je svaka papirna valuta bila podržana određenom količinom zlata. Iako je ovo pravilo stvaralo stabilnost u valutnom sistemu, istovremeno je ograničavalo fleksibilnost centralnih banaka. Kako su se ljudi plašili da će bankarski sistem kolabirati, počeli su masovno povlačiti svoj novac iz banaka kako bi ga pretvorili u fizičko zlato. Ovo je dalje smanjilo likvidnost banaka i doprinelo bankarskoj panici. Kasnije su se Sjedinjene Američke Države povukle sa zlatnog standarda kako bi olakšale finansijski oporavak.

Tokom Velike depresije, poznata pojava bila je “vožnja na crveno”. Ljudi nisu mogli da priušte gorivo ili održavanje svojih automobila, pa su bukvalno vozili preko crvenih svetala na semaforima kako bi uštedeli na gorivu. Ovo je ilustracija ekstremnih ekonomskih poteškoća koje su mnogi ljudi doživljavali. Smanjenje mobilnosti i prevoza takođe je imalo dubok uticaj na društvo, jer je otežalo traženje posla i pristup osnovnim potrebama.

Tokom Velike depresije, postojao je ogroman višak kapaciteta u industriji. To znači da su mnoge fabrike i postrojenja imali kapacitet za proizvodnju mnogo veći od stvarne potražnje za njihovim proizvodima. Ovo je dovelo do smanjenja proizvodnje, otpuštanja radnika i zatvaranja mnogih preduzeća. Iako su postojali resursi i tehnološki potencijali za proizvodnju, nedostatak potražnje usled ekonomske krize doveo je do neiskorišćenih resursa i povećanja nezaposlenosti. Tokom Velike depresije, industrijska proizvodnja u SAD pala je za čak 47%. Ovo je bio dramatičan pad u proizvodnji dobara, što je prouzrokovalo veliku ekonomsku neizvesnost.

Tokom Velike depresije, mnogi stariji ljudi su izgubili poverenje u bankarski sektor zbog bankarskih kolapsa i ekonomske nesigurnosti. Umesto da deponuju svoj novac u banku, često su ga držali “ispod dušeka”. Ovo je bilo doslovno, jer su često skrivali svoju ušteđevinu u svojim domovima kako bi je sačuvali od potencijalnog gubitka. Ova tendencija je ilustracija opšteg straha i nepoverenja u finansijske institucije tokom Velike depresije.

Velika depresija je dovela do usvajanja brojnih socijalnih programa u Sjedinjenim Američkim Državama. Jedan od najpoznatijih je Zakon o socijalnom osiguranju, koji je usvojen 1935. godine. Ovaj zakon je uveo penzioni sistem i osiguranje za nezaposlene, obezbeđujući ekonomsku zaštitu građanima u vreme nesreće ili nezaposlenosti. Takođe je usvojen Zakon o minimumu životnog standarda, koji je postavio minimalne standarde za plate i radne uslove kako bi se zaštitili radnici od eksploatacije. Ovi socijalni programi označili su prekretnicu u pristupu vlade prema socijalnoj zaštiti i pomogli su milionima ljudi da prebrode teške ekonomske vremena.

Tokom Velike depresije, mnogi ljudi su ostali beskućnici zbog gubitka poslova, besparice i bankarske krize. Mnogi od njih nisu imali sredstava da plate kiriju ili hipoteku na svoje domove. Kao rezultat toga, formirali su improvizovane naselja koja su nazivali “Hooverville,” u znak protesta protiv tadašnjeg predsednika Herberta Hoovera, kojeg su mnogi krivili za ekonomsku krizu. Hooverville su bila naselja napravljena od kartona, drveta i ostataka, i bila su simbol siromaštva i ekonomske nejednakosti tog vremena. Beskućni ljudi su se borili za osnovne potrebe kao što su hrana, voda i zaklon, a njihove sudbine su ilustrovale duboke društvene izazove koji su proizašli iz Velike depresije.

Okrug Oklahome postao je poznat kao “Narandžasta zemlja” tokom Velike depresije zbog olujne prašine koja je zahvatila tu oblast. Stubovi prašine visoki kao oblaci prekrivali su polja i domove, uzrokujući ozbiljnu degradaciju tla i uništavajući usjeve. Ovo je dovelo do velikih problema za poljoprivrednike i farmere u tom području. Stvaranje “Narandžaste zemlje” bila je posledica neodgovornih poljoprivrednih praksi i erozije tla, a ilustrira i uticaj ljudskih aktivnosti na životnu sredinu i ekonomiju.

Oporavak od Velike depresije započeo je tek tokom Drugog svetskog rata. Ratna industrija je stvorila ogromnu potražnju za radnom snagom i proizvodima, što je dovelo do znatnog rasta privrede. Hiljade ljudi su našli poslove u fabrikama koje su proizvodile oružje i opremu za ratne uslove. Ovo je označilo prekretnicu u ekonomskom oporavku, jer je potražnja za radnicima povećana, a industrija je procvetala. Takođe, vojna potrošnja i velike investicije u infrastrukturu dodatno su doprineli oporavku ekonomije. Ovaj period rasta tokom Drugog svetskog rata značajno je doprineo okončanju Velike depresije i uspostavljanju privredne stabilnosti u Sjedinjenim Američkim Državama.