10 Najvecih imperija u istoriji (po velicini teritorije)

Teritorija: 9.0 miliona Km kvadratna

Kopnene površine: 3.47%

Xiongnu Carstvo, koje je postojalo od 3. veka p.n.e. do 1. veka n.e., bilo je jedno od prvih velikih nomadskih carstava u istoriji i igralo je značajnu ulogu u centralnoazijskoj i kineskoj istoriji. Carstvo Xiongnu se prostiralo preko velikih prostranstava Mongolije, delova severne Kine i centralne Azije. Ovo carstvo je bilo poznato po svojim veštim konjanicima i mobilnoj vojsci, što im je omogućavalo da vladaju velikim teritorijama i da se suprotstave čak i moćnim susedima poput Kine.

Xiongnu su bili nomadski narod, čija se kultura i ekonomija zasnivala na stočarstvu i trgovini. Njihova društvena struktura bila je složena, sa snažnim vojnim liderima na čelu i slojevitom hijerarhijom. Ova organizacija im je omogućila da efikasno mobilizuju svoje snage i da vode brze i dalekosežne vojne kampanje.

Xiongnu su imali značajan uticaj na Kinu, posebno tokom perioda Han dinastije. Njihovi česti napadi i pljačkaški pohodi na kineske granice primorali su kineske vladare da razviju sofisticirane odbrambene strategije, uključujući i izgradnju Velikog kineskog zida. Kinu je takođe primorao da vodi složene diplomatske igre sa Xiongnu, uključujući sklapanje saveza, plaćanje danaka i čak brakove između kineskih princeza i xiongnu vladara.

Istorija Xiongnu je, međutim, i dalje predmet mnogih debata i istraživanja. Nedostatak pisanih izvora iz same Xiongnu civilizacije znači da je većina informacija o njima izvedena iz kineskih izvora, što može pružiti jednostran pogled na njihovu istoriju i kulturu.

Iako je Xiongnu Carstvo na kraju oslabilo i fragmentiralo se, njihov istorijski uticaj ostaje značajan. Smatraju se prethodnicima mnogih kasnijih nomadskih carstava u centralnoj Aziji i imali su dugoročan uticaj na geopolitički pejzaž regije.

Teritorija: 11.0 miliona Km kvadratna

Kopnene površine: 4.25%

Juanska dinastija, osnovana od strane Mongola pod Kublaj-kanom, vladala je Kinom od 1271. do 1368. godine. Ova dinastija predstavlja period kada su Mongoli, pod vodstvom unuka Čingis-kana, Kublaj-kana, uspostavili kontrolu nad Kinom, čime je Kina postala deo ogromnog Mongolskog Carstva. Na vrhuncu svoje moći, Juanska dinastija je obuhvatala ne samo Kinu, već i Mongoliju i dijelove susednih teritorija, što je ukupno činilo oko 11 miliona kvadratnih kilometara.

Kublaj-kan, prvi car Juanske dinastije, uspostavio je svoju prestolnicu u Khanbaliq, današnjem Pekingu. On je aktivno radio na integraciji mongolske i kineske kulture, prihvatajući mnoge kineske običaje i administrativne prakse, ali istovremeno održavajući mongolske tradicije i vojnu organizaciju. Ovo je bio period kada su se mongolski i kineski elementi spojili u jedinstvenu vladajuću strukturu.

Juanska dinastija bila je poznata po svojoj otvorenosti prema stranim kulturama i religijama. Kublaj-kan i njegovi naslednici primili su trgovce, diplomate i putnike iz cielog tada poznatog sveta, uključujući čuvenog venecijanskog putopisca Marka Pola. Ova otvorenost doprinela je značajnoj kulturnoj i tehnološkoj razmjeni između Kine i drugih delova sveta.

Uprkos uspesima u integraciji različitih kultura i naroda, Juanska dinastija se suočila s brojnim izazovima, uključujući unutrašnje pobune, prirodne katastrofe i ekonomske teškoće. Teškoće su se povećavale tokom vremena, što je dovelo do slabljenja centralne vlasti i na kraju do pobune koja je uspostavila Ming dinastiju 1368. godine.

Nasleđe Juanske dinastije je kompleksno. Iako je to bio period kada su Mongoli dominirali Kinom, to je takođe bio period značajnih kulturnih inovacija i međunarodne trgovine. Juanska dinastija ima posebno mesto u kineskoj istoriji kao simbol perioda kada su se spojile mongolska i kineska tradicija, stvarajući jedinstveno kulturno i istorijsko nasleđe.

Teritorija: 11.1 miliona Km kvadratna

Kopnene površine: 4.29%

Umejadijski Kalifat, osnovan 661. godine nakon smrti Alija, četvrtog pravednog halife, predstavljao je prvu veliku islamsku dinastiju. Pod vladavinom Umejadijskog kalifata, koji je trajao do 750. godine, islamski svet je doživeo značajnu teritorijalnu ekspanziju, proširujući se od arapskog poluostrva do delova Severne Afrike, Iberijskog poluostrva, i istočne Azije. Na vrhuncu svoje moći, Umejadijski Kalifat je obuhvatao oko 11 miliona kvadratnih kilometara, čineći ga jednim od najvećih carstava u istoriji.

Umejadijski Kalifat je bio ključan u širenju islama i arapske kulture preko ogromnih teritorija. Uprkos izazovima upravljanja tako velikim i raznolikim carstvom, Umejadi su uspeli da održe relativnu stabilnost i prosperitet. Oni su gradili impozantne gradove, poput Damaska, koji je bio glavni grad i kulturni centar kalifata, gde su se razvijale umetnost, arhitektura i književnost.

Umejadi su uveli važne administrativne inovacije, uključujući razvoj centralizovanog vladinog sistema i monetarnih reformi, što je olakšalo trgovinu i ekonomski razvoj. Takođe su igrali ključnu ulogu u širenju arapskog jezika kao jezika upravljanja i trgovine, što je dodatno učvrstilo njihov uticaj.

Međutim, period Umejadija nije bio bez unutrašnjih sukoba i napetosti. Vlada Umejadija često je bila karakterizovana kao autoritarna, a njihova sklonost ka luksuzu i odvojenosti od naroda dovela je do nezadovoljstva među nekim segmentima islamske zajednice. Ovo je kulminiralo u pobuni koju su predvodili Abasidi, koji su na kraju svrgnuli Umejadije i osnovali Abasidski Kalifat.

Iako je Umejadijski Kalifat trajao relativno kratko, njegov uticaj na islamsku i svetsku istoriju je bio ogroman. Njihovo vreme vladavine postavilo je temelje za kasniji razvoj islamskih carstava i imalo je trajan uticaj na političku, kulturnu i religijsku pejzaž širom Bliskog istoka, Severne Afrike i Iberijskog poluostrva.

Teritorija: 11.1 miliona Km kvadratna

Kopnene površine: 4.29%

Abasidski Kalifat, koji je trajao od 750. do 1258. godine, predstavlja jedno od najvažnijih razdoblja u islamskoj istoriji. Osnovan nakon svrgavanja Umejadijskog kalifata, Abasidi su premestili glavni grad islamskog sveta iz Damaska u Bagdad, koji je postao centar naučnih, kulturnih i filozofskih dostignuća. Na vrhuncu svoje moći, Abasidski Kalifat je obuhvatao oko 11,1 milion kvadratnih kilometara, prostirući se od Persije do Severne Afrike i delova Iberijskog poluostrva.

Abasidski period je često opisivan kao “Zlatno doba islama” zbog značajnih doprinosa u oblastima nauke, medicine, matematike, astronomije i filozofije. U Bagdadu je osnovana Kuća mudrosti (Bajt al-Hikma), koja je bila centar za učenje i prevodilaštvo, gde su učenjaci različitih veroispovesti radili zajedno na prevođenju i čuvanju znanja antičkog sveta i doprinosili novim otkrićima.

Politički, Abasidi su uspostavili efikasnu administrativnu strukturu koja je omogućila upravljanje ogromnim i kulturno raznolikim carstvom. Unapredili su finansijske i poreske sisteme, koji su bili ključni za podršku i održavanje kalifata. Takođe, Abasidi su dali značajan doprinos razvoju islamskog prava i teologije.

Međutim, uprkos svom značaju, Abasidski Kalifat je bio suočen sa brojnim unutrašnjim izazovima, uključujući regionalne pobune, dinastičke borbe i pritisak spoljnih sila poput Krstaša i Mongola. Ove teškoće su na kraju dovele do slabljenja i fragmentacije kalifata, sa različitim regionalnim dinastijama koje su preuzele efektivnu kontrolu nad različitim delovima carstva.

Kulminacija ovih izazova došla je 1258. godine, kada su Mongoli osvojili i razorili Bagdad, što je označilo kraj Abasidskog Kalifata. Ipak, nasleđe Abasida ostaje duboko ukorenjeno u islamskoj i svetskoj istoriji, posebno zbog njihovog doprinosa u očuvanju i unapređenju znanja koje je oblikovalo kasniji razvoj ljudske civilizacije.

Teritorija: 11.5 miliona Km kvadratna

Kopnene površine: 4.44%

Drugo Francusko kolonijalno carstvo, uspostavljeno tokom 19. veka, predstavljalo je period intenzivnog širenja Francuske na prekomorske teritorije. Nakon gubitka većine svojih prvobitnih kolonija u Severnoj Americi i Indiji tokom 18. veka, Francuska je započela nov talas kolonizacije, usmeravajući se pretežno na Afriku, Jugoistočnu Aziju i Pacifik. Na vrhuncu, ovo carstvo je obuhvatalo oko 11,5 miliona kvadratnih kilometara, čineći ga jednim od najvećih kolonijalnih imperija u istoriji.

U Africi, Francuska je osvojila velika kolonijalna područja, uključujući Alžir, Tunisu, Maroko, Zapadnu i Ekvatorsku Afriku. U Aziji, istaknute su bile francuske kolonije u Indokini, koje su obuhvatale današnji Vijetnam, Laos i Kambodžu. Francuska je takođe imala prisustvo u Karibima, Južnoj Americi (Francuska Gvajana) i na različitim ostrvima u Tihom okeanu.

Francuska kolonijalna politika bila je usmerena na tzv. “misiju civilizacije”, koja je podrazumevala širenje francuske kulture, jezika i religije (pretežno katolicizma) među kolonizovanim narodima. Ovo je uključivalo uspostavljanje škola, crkava i infrastrukture, ali je takođe često bilo praćeno suzbijanjem lokalnih kultura i tradicija.

Ekonomski, kolonije su bile važne za francusku ekonomiju, pružajući sirovine poput gume, pamuka, kafe i kakaa, kao i tržišta za francuske proizvode. Ovaj ekonomski aspekt bio je ključan motiv za kolonizaciju, iako je predstavljao poteškoće za lokalno stanovništvo, uključujući prinudni rad i eksploataciju.

Pocetkom 20. veka, nacionalistički i antikolonijalni pokreti počeli su da jačaju unutar kolonija, što je na kraju dovelo do procesa dekolonizacije nakon Drugog svetskog rata. Francuska je izgubila većinu svojih kolonija tokom 1950-ih i 1960-ih godina, što je značilo kraj Drugog Francuskog kolonijalnog carstva.

Nasleđe ovog carstva je složeno, sa trajnim uticajem na jezik, kulturu i politiku u mnogim bivšim kolonijama, ali i sa dubokim ožiljcima izazvanim kolonijalnom eksploatacijom i represijom.

Teritorija: 11.5 miliona Km kvadratna

Kopnene površine: 4.44%

Špansko Imperija, koje je dostiglo vrhunac svog uticaja tokom 16. i 17. veka, bilo je jedno od prvih globalnih carstava i jedno od najmoćnijih u svetu u to vreme. Imperija je obuhvatala teritorije u Evropi, Severnoj i Juznoj Americi, delovima Azije i Afrike, sa ukupnom površinom od oko 13,7 miliona kvadratnih kilometara. Ovaj period španske istorije često se označava kao “Doba otkrića”.

Špansko Carstvo započelo je svoju ekspanziju s dolaskom Kristofera Kolumba u Ameriku 1492. godine. Ovo je otvorilo put španskoj kolonizaciji velikih delova Novog Sveta, uključujući velike delove Južne i Centralne Amerike. Ovo doba bilo je obeleženo osvajanjem velikih carstava poput Asteka i Inka, što je donelo Španiji ogromno bogatstvo u zlatu i srebru.

Osim svoje vojne i pomorske moći, Špansko Carstvo širilo je i kulturni i verski uticaj. Širenje katolicizma bilo je ključni element španske kolonijalne politike, sa misijama i konverzijama širom Novog Sveta. Španski jezik i kultura su se takođe širili, ostavljajući trajni uticaj na mnoge regije.

Međutim, španska kolonijalna vladavina takođe je bila puna brutalnosti i eksploatacije. Autohtono stanovništvo je trpelo pod teškim uslovima rada, bolestima donesenim iz Evrope i gubitkom svojih zemalja i kulture. Ova mračna strana španske kolonizacije ostavila je duboke ožiljke na društva širom Amerika.

Krajem 17. i početkom 18. veka, Špansko Carstvo počelo je da slabi zbog niza vojnih poraza, unutrašnjih pobuna i rastuće konkurencije od drugih evropskih sila. Gubitak svojih kolonija u Americi u 19. veku označio je kraj španske imperijalne dominacije.

Nasleđe Španskog Carstva ostaje kompleksno i kontroverzno. Iako je carstvo imalo ogroman uticaj na svetsku istoriju, jezike, kulturu i religiju, njegov uticaj je takođe povezan sa represijom i eksploatacijom.

Teritorija: 14.7 miliona Km kvadratna

Kopnene površine: 5.68 %

Dinastija Ćing, poslednja imperatorska dinastija u Kini, vladala je od 1644. do 1912. godine. Osnovana od strane Mančua, naroda sa severoistoka, Ćing dinastija je nasledila Ming dinastiju i uspostavila jednu od najdužih i najstabilnijih perioda vladavine u kineskoj istoriji. Na vrhuncu svoje moći, dinastija Ćing je kontrolisala teritoriju od oko 14,7 miliona kvadratnih kilometara, što ju čini jednom od najvećih dinastija u istoriji Kine, a i sveta.

Tokom vladavine dinastije Ćing, Kina je doživela značajanu teritorijalnu ekspanziju. Ova ekspanzija je uključivala pripajanje Tajvana, Mongolije i Tibeta, kao i delova Centralne Azije. Ćing dinastija je uspostavila efikasan administrativni sistem koji je održavao centralizovanu kontrolu nad ogromnim i kulturno raznolikim carstvom.

U kulturnom smislu, Ćing dinastija je bila period izuzetnih dostignuća. Umetnost, književnost, pozorište i filozofija su procvetali pod mecenaštvom careva. Ovaj period je takođe značajan za razvoj posebnih stilova u slikarstvu, kaligrafiji i porcelanu, koji su bili cenjeni i unutar i izvan Kine.

Međutim, dinastija Ćing je takođe doživela izazove, uključujući unutrašnje pobune i pritisak stranih sila, posebno tokom 19. veka. Ovi izazovi su kulminirali u nizu sukoba, uključujući Opiumske ratove i Boksersku pobunu, koji su na kraju doveli do slabljenja i pada dinastije. Poslednji car, Puji, abdicirao je 1912. godine, što je označilo kraj imperatorske Kine i početak Republike Kine.

Nasleđe dinastije Ćing ostaje duboko ukorenjeno u kineskoj kulturi i istoriji. Njihova vladavina nije samo oblikovala moderne granice Kine, već je i doprinela kulturnom i društvenom razvoju koji je oblikovao savremenu kinesku civilizaciju.

Teritorija: 22.8 miliona Km kvadratna

Kopnene površine: 8.8.0 %

Rusko Carstvo, koje je postojalo od 1721. godine, kada je Petar Veliki proglasio Rusiju carstvom, do Oktobarske revolucije 1917. godine, bilo je jedno od najvećih imperija u istoriji. Na vrhuncu svoje teritorijalne ekspanzije, u 19. veku, carstvo je pokrivalo oko 22,8 miliona kvadratnih kilometara, što ga je činilo najvećim carstvom koje se u potpunosti nalazi na kopnu. Rusko Carstvo je obuhvatalo teritorije Evrope i Azije i igralo je ključnu ulogu u geopolitičkim događanjima oba kontinenta.

Razvoj i širenje Rusije kao carstva može se pratiti kroz niz vojnih uspeha i teritorijalnih pripajanja, uključujući osvajanja na severu, istoku i jugu. Ruska ekspanzija na istoku rezultirala je pripajanjem Sibira, sve do obala Tihog okeana. Na jugu su ruske snage osvojile velike delove Kavkaza i Centralne Azije, dok je na zapadu teritorijalna ekspanzija uključivala pripajanje teritorija sadašnje Ukrajine, Belorusije, Moldavije i Baltičkih država.

Rusko Carstvo je bilo poznato po svojoj složenoj društvenoj strukturi, sa snažnim carskim autoritetom na vrhu. Pored toga, poznato je i po svom doprinosu u umetnosti, književnosti, muzici i arhitekturi, kao i po značajnim reformama u različitim oblastima, uključujući obrazovanje, vojsku i državnu upravu. Kulturni i naučni razvoj tokom perioda Ruske imperije imao je dalekosežne uticaje.

Međutim, carstvo je takođe bilo obeleženo unutrašnjim tenzijama i socijalnim nejednakostima, posebno između carske vlasti i seljaka. Nezadovoljstvo i politička nestabilnost su se povećavali krajem 19. i početkom 20. veka, kulminirajući u revolucijama 1905. i 1917. godine, koje su dovele do pada carstva i uspostavljanja Sovjetskog Saveza.

Rusko Carstvo je ostavilo značajan trag u istoriji, ne samo zbog svoje ogromne teritorije i političke moći, već i zbog svojih kulturnih i naučnih doprinosa koji su imali trajan uticaj na svetsku istoriju.

Teritorija: 24.0 miliona Km kvadratna

Kopnene površine: 17.81%

Mongolsko Carstvo, osnovano i prošireno pod vodstvom Čingis-kana početkom 13. veka, brzo je postalo jedno od najvećih i najmoćnijih carstava u istoriji čovečanstva. Na vrhuncu svoje moći, carstvo je pokrivalo oko 24 miliona kvadratnih kilometara, što je obuhvatalo velike delove Azije i istočne Evrope. Ovo prostrano carstvo je bilo poznato po svojim brzim osvajanjima, efikasnoj vojnoj organizaciji i neobično tolerantnoj i progresivnoj vladavini za svoje vreme.

Pod vodstvom Čingis-kana i njegovih naslednika, Mongolsko Carstvo je ujedinilo brojne nomadske plemenske grupe severne Azije, stvarajući izuzetno mobilnu i disciplinovanu vojsku. Mongolska vojska je bila poznata po svojoj brzini, prilagodljivosti i strateškoj upotrebi konjanika i lukova. Ovi aspekti su omogućili Mongolima da vode munjevite vojne pohode i osvoje ogromne teritorije u relativno kratkom vremenskom periodu. 

Mongolsko Carstvo je takođe imalo veliki uticaj na trgovačke i kulturne razmene između Istoka i Zapada. Put svile, pod mongolskom kontrolom, postao je sigurniji, što je omogućilo povećanje trgovine između Evrope i Azije. Ovo je doprinelo kulturnoj i tehnološkoj razmeni i pomoglo u širenju znanja i inovacija kroz različite delove sveta.

Međutim, osvajanja Mongola često su bila praćena brutalnošću i uništenjem. Veliki gradovi su opustošeni, a civilno stanovništvo je često stradalo u sukobima. Uprkos ovoj surovosti, mongolski vladari su takođe bili poznati po svojoj toleranciji prema različitim religijama i kulturama unutar svojih granica.

Nakon smrti Čingis-kana, carstvo se postepeno fragmentiralo u nekoliko različitih hanata, svaki sa svojom vlašću i teritorijom. Ova fragmentacija je na kraju dovela do slabljenja i pad Mongolskog Carstva u 14. veku. Međutim, njegov uticaj na svetsku istoriju, kulture, trgovinu i geopolitiku ostaje trajno značajan.

Teritorija: 35.5 miliona Km kvadratna

Kopnene površine: 26.35% 

Britansko Carstvo, koje je postojalo od kraja 16. veka do sredine 20. veka, bilo je najveće carstvo u istoriji po svojoj površini. Na vrhuncu svoje moći, tokom 19. i početkom 20. veka, obuhvatalo je neverovatnih 35,5 miliona kvadratnih kilometara, što je činilo oko 24% zemaljske površine planete. Ovo carstvo je obuhvatalo teritorije na svim kontinentima, uključujući Amerike, Afriku, Aziju, Australiju i Okeaniju.

Britansko Carstvo je bilo poznato po svojoj izreci “sunce nikada ne zalazi na Britanskom carstvu”, što znači da je uvek bilo dan na nekoj njegovoj teritoriji. Ova fraza nije samo opisivala ogromnu geografsku širinu carstva, već je i simbolizovala njegov globalni uticaj i moć. Carstvo je postavilo temelje za moderno globalno trgovanje i finansije, kao i za širenje engleskog jezika i zapadnjačkih kultura širom sveta.

Osim ekonomske i političke dominacije, Britansko Carstvo imalo je ogroman uticaj na pravni sistem, obrazovanje, religiju i sport u mnogim delovima sveta. Takođe, unapredilo je tehnološki i industrijski razvoj, ali je takođe bilo povezano sa kolonijalizmom, eksploatacijom i supresijom autohtonih naroda. Raspad carstva nakon Drugog svetskog rata označio je značajnu prekretnicu u globalnoj istoriji, dovodeći do formiranja mnogih nezavisnih država.

Kroz svoje postojanje, Britansko Carstvo je ostavilo trajno nasleđe koje se i danas oseća u mnogim aspektima svetske politike, ekonomije, kulture i međunarodnih odnosa.