10 ključnih događaja uspona i pada Rimskog carstva

Prema rimskoj mitologiji, grad Rim osnovali su Romul i Rem, blizanci koji su bili unuci kralja Albe Longe i sinovi boga Marsa. Nakon što su bili ostavljeni da umru, brigu o njima preuzela je vučica koja ih je dojila.

Odrasli u divljini, Romul i Rem odlučili su da osnuju grad na mestu gde su spašeni. Međutim, nastao je spor između braće oko toga gde tačno grad treba da bude izgrađen i kako treba da se zove. Romul je na kraju ubio Rema i sam osnovao grad 753. godine pre nove ere, dajući mu ime Rim. Ovaj čin se smatra osnivanjem Rima, a Romulov režim je postavio temelje za dalji razvoj grada i buduće carstvo.

Republikanski sistem u Rimu uspostavljen je 509. godine pre nove ere nakon što su Rimljani svrgnuli poslednjeg etruškanskog kralja, Tarquinija Ponosnog. Tarquinijeva tiranija i njegovog sina seksualno nasilje nad Lucretijom, plemenitom rimskom ženom, podstakli su rimljane da se pobune i odbace monarhiju.

Uspostavljena je republika sa dva konzula koji su birani svake godine, što je omogućavalo deljenje izvršne moći i sprečavalo zloupotrebu vlasti. Takođe, formiran je i Senat, koji je postao glavno telo za donošenje odluka i sastojao se uglavnom od aristokrata, poznatih kao patriciji.

Zakoni Dvanaest tablica, doneti su oko 450. godine pre nove ere, predstavljaju temelj rimskog prava. Rimski građani su zahtevali da se zakoni formalno zapišu kako bi se smanjila pravna nesigurnost i proizvoljna primena pravde od strane patricijskih sudija. Ove zakone su sastavila tri decemvira (komisija deset ljudi) i javno su ih objavili na forumu, tako da su svi građani mogli da ih vide i poznaju.

Zakoni su obuhvatali teme kao što su pravila o sudskom postupku, prava građana, porodično pravo i propise o imovini. Iako su bili primitivni i surovi po današnjim standardima, ovi zakoni su postavili temelje za razvoj složenijeg rimskog prava i pravne zaštite građana.

Punski ratovi, su serija od tri rata vođena između Rima i Kartagine, trajali su od 264. do 146. godine pre nove ere.

Prvi Punski rat počeo je zbog sukoba oko Sicilije, a Rim je nakon dugotrajnih borbi i pomorskih bitaka uspeo da potisne Kartaginu i preuzme kontrolu nad ovim ostrvom.

Drugi Punski rat je najpoznatiji po pohodima slavnog kartaginskog generala Hanibala, koji je ušao u Italiju preko Alpa sa svojim slavnim slonovima. Iako je Hanibal nanosio poraze Rimljanima, nikada nije uspeo da potpuno slomi Rim. Rat je okončan rimskom pobedom kod Zame u današnjem Tunisu, što je označilo pad kartaginske moći.

Treći i poslednji Punski rat završen je totalnim uništenjem Kartagine, pretvaranjem njene teritorije u rimsku provinciju

Julije Cezar, istaknuti vojni i politički lider, prešao je reku Rubikon 49. godine pre nove ere, čime je izazvao građanski rat. Njegov prelazak Rubikona bio je direktni izazov rimskom Senatu, jer je vojskom ušao u Rim bez dozvole, što je po rimskom zakonu bilo nezakonito. Cezar je uspeo da pobedi svoje rivalske generale, uključujući Pompeja, i 48. godine pre nove ere proglasio se za vladara Rima. Bio je ubijen 44. godine pre nove ere, što je izazvalo još jedan niz sukoba za moć.

Nakon Cezarove smrti, njegov usvojeni sin Oktavijan sukobio se sa Markom Antonijem, jednim od Cezarovih generala, za prevlast u Rimu. Oktavijan je pobedio u odlučujućoj pomorskoj bitci kod Akcija 31. godine pre nove ere. Godine 27. pre nove ere, Oktavijan je dobio titulu Augusta od Senata, čime je formalno započelo Rimsko carstvo. Kao August, uspostavio je sistem uprave koji je ostavio Senatu simboličnu vlast, ali sa stvarnom kontrolom u njegovim rukama.

U pokušaju da se efikasnije upravlja ogromnim Rimskim carstvom koje se prostiralo od Britanije do Egipta i od Iberijskog poluostrva do Mezopotamije, car Dioklecijan je 285. godine doneo odluku o podeli carstva na dva dela.

Istočno Rimsko carstvo sa centrom u Konstantinopolju (današnji Istanbul) i Zapadno Rimsko carstvo sa centrom u Milanu, kasnije premješteno u Raveni. Ova podela je bila strateški odgovor na unutrašnje slabosti i spoljašnje napade koji su sve više pritiskali carstvo. Iako su oba carstva formalno nastavila da funkcionišu kao jedinstvena celina sa jednim imperatorom kao simboličnim vladarem, u praksi su bila sve nezavisnija jedno od drugog.

Nakon što je Konstantin Veliki postao jedini vladar Rimskog carstva posle bitke kod Milvijskog mosta 312. godine, on je godinu dana kasnije izdao Milanski edikt. Ovim ediktom zvanično je završeno progonstvo hrišćana u Rimskom carstvu i legalizovana njihova religija širom zemlje. Ovo je omogućilo hrišćanstvu da se razvije i širi bez straha od državnog progona, čime je postavljena osnova za njegovo postavljanje kao državne religije krajem 4. veka. Konstantinov potez je imao ogromne posledice po socijalnu strukturu i kulturni identitet carstva.

Krajem 5. veka, Zapadno Rimsko carstvo bilo je oslabljeno nizom unutrašnjih problema kao što su politička nestabilnost, ekonomska kriza i korupcija, kao i stalnim pritiskom germanskih plemena na granicama. Godine 476., germanski vođa Odoakar svrgnuo je poslednjeg rimskog cara Romula Avgustula i proglasio se kraljem Italije. Iako je Istočno Rimsko carstvo nastavilo da postoji još hiljadu godina kao Vizantijsko carstvo, pad Zapadnog Rimskog carstva označio je završetak antičkog doba i početak Srednjeg veka u zapadnoj Evropi.

Posle dugog perioda opadanja, poslednje uporište nekadašnjeg velikog Rimskog carstva, Vizantija, doživelo je kraj kada su Osmanlije pod vođstvom sultana Mehmeda II Osvajača, zauzele Konstantinopolj 29. maja 1453. godine. Ovaj događaj ne samo da je označio kraj Vizantijskog carstva već je i simbolično označio kraj srednjovekovne ere i početak novog perioda koji će Evropu odvesti u doba renesanse i velikih geografskih otkrića.