10 zanimljivosti o gladiatorima za koje možda niste znali

„Gladius“ je latinski reč za mač, tako da je gladijator ustvari osoba koja ima mač ili “mačevalac”! Gladijatori su u početku bili isključivo robovi, zarobljenici iz ratova ili osuđeni zločinci koji su prisilno uvučeni u arene kao jedan od vidova izvršavanja kazne. Ovi borci su često bili regrutovani protiv svoje volje i trenirani da se bore do smrti za zabavu publike.

Međutim, tokom 1. veka n.e., popularnost gladijatorskih borbi je porasla, i počeli su se javljati prvi dobrovoljci, privučeni slavom i bogatstvom. Ovi dobrovoljni borci su često bili nižeg društvenog sloja, ali su imali priliku da poboljšaju svoj društveni status i finansijsku situaciju ukoliko postignu uspeh u areni.

Škole za gladijatore, poznate kao “ludi gladiatorii”, bile su osnovane širom Rimskog carstva s ciljem obučavanja robova, zarobljenika i dobrovoljaca za borbu u areni. Ove institucije su bile pod strogim nadzorom države ili bogatih privatnika.

Učenici, poznati kao “novicii”, prolazili su kroz rigorozan režim koji je uključivao fizički trening, vežbanje borbenih tehnika i taktika, kao i prilagođavanje na teške uslove borbe. Lanista, ili trener, imao je autoritet nad gladijatorima i često je odlučivao o njihovom sudbinu u areni.

Gladijatori koji su preživeli mnoge borbe i stekli popularnost mogli su biti nagrađeni slobodom kroz ceremonijalno dodeljivanje “rudis”, simboličnog drvenog mača. Ovaj mač predstavljao je njihovu slobodu od obaveza borbe i priznanje njihove službe. Pored toga, neki gladijatori su dobijali penziju ili zemljište koje im je omogućavalo da žive ostatak života u relativnom miru. Ovo nije bila česta praksa i obično je bila rezervisana za one koji su imali veliki uspeh u areni ili su zadobili milost i naklonost moćnih pokrovitelja.

Postojalo je više tipova gladijatora, svaki sa svojim karakterističnim oružjem i taktikama borbe, koji su često bili prilagođeni za borbu protiv specifičnih protivnika.

Na primer, mirmilon je nosio šlem sa ribljim ukrasima, veliki štit i mač, i obično se borio protiv retijara.

Retijar je, sa druge strane, bio naoružan mrežom, trozupcem i nožem, a njegova taktika je uključivala hvatanje protivnika mrežom kako bi ih onesposobio.

Sekutor, je gladiator koji se bori protiv retijara, imao je glatki šlem bez izbočina koje bi mreža mogla da uhvati, kao i mač i mali štit.

Različite vrste opreme i oružja su gladijatorskim borbama dodavale taktičnost i strategiju, čineći ih zanimljivim i nepredvidivim.

Iako su borbe žene i dece koji su učestvovali u gladijatorskim nadmetanjima bile znatno ređe od muškaraca, one su definitivno postojale u Rimskom carstvu. Poznate kao “gladiatrices”, ženske gladijatorke su se borile u arenama, često obučene slično svojim muškim kolegama, iako ponekad sa dodatnim odevnim detaljima koji su naglašavali njihovu ženstvenost.

Njihova prisutnost je privlačila veliku pažnju i često izazivala kontroverze. Car Domitian (81-96 n.e.) je bio poznat po organizovanju borbi u kojima su učestvovali žene i deca, ali kasniji imperatori, kao što je Septimije Sever, pokušali su da zabrane učešće žena i dece u ovakvim spektaklima.

Gladijatorske borbe su bile izuzetno popularne, i ne iznenađuje što su privukle pažnju sponzora. Trgovci i političari često su sponzorisali igre kako bi promovisali svoje ime među građanima. Ovi sponzori bi plaćali za organizovanje igara, uključujući troškove treninga gladijatora i održavanje arena. U zamenu, njihova imena bi bila istaknuta tokom događaja, i mogli su koristiti popularnost igara da reklamiraju svoje proizvode ili usluge, slično današnjim sportskim sponzorstvima. Ovo je bilo posebno izraženo tokom izbornih perioda, kada su kandidati za javne funkcije koristili igre kao platformu za sticanje javne naklonosti.

Gladijatori su bili poznati po svojoj posebnoj ishrani koja je bila kreirana da izgradi mišićnu masu i održi visok nivo energije. Njihova prehrana je bila većinom bazirana na ječmu, mahunarkama i drugom povrću, što je dovelo do toga da su bili poznati kao “hordearii” ili “ječmeni ljudi”.

Ova vegetarijanska ishrana bila je bogata ugljenim hidratima i proteinima, a relativno siromašna mastima, što je pomagalo u održavanju robustnog i izdržljivog tela potrebnog za česte i iscrpljujuće borbe. Iako se može činiti čudnim za današnje standarde sportista, ova ishrana je omogućavala gladijatorima da akumuliraju dovoljno energije za duge borbe, a takođe je dovodila do brzog zarastanja rana.

Iako su gladijatori obično bili ljudi niskog porekla, to nije sprečilo neke rimskie careve da se uključe u gladijatorske borbe. Kaligula, Hadrijan i Tit su poznati carevi koji su se navodno lično uključili u borbe, mada istoričari smatraju da su im protivnici verovatno bili slabi i dozvoljavali im da pobede nepovređeni.

Car Komod, jedan od najpoznatijih careva učesnika, često je učestvovao u ubijanju životinja u areni, ali sa bezbedne distance. Komod je bio toliko opčinjen arenom da je čak insistirao na tome da ga proglase pobednikom u borbi, čime bi umanjio pravi rizik i izazov koji su gladijatorske borbe nosile za uobičajene gladijatore

Scene u filmu “Gladiator” iz 2000. godine, gde car odlučuje o sudbini gladijatora gestom palca na dole, nisu potpuno istorijski tačne. Neki istoričari veruju da je zapravo gest palca na gore bio znak za smrt, dok je palac na dole značio milost. Ova promena u filmu verovatno je učinjena zbog modernog značenja ovih gestova, gde palac na gore obično označava odobravanje, a palac na dole negodovanje. U rimskom kontekstu, ovi gestovi  su bili komunikacijski signali koji su prenosili odluke o životu i smrti na način koji je bio jasan i razumljiv publici tog doba.

Gladijatorske borbe su postepeno izgubile popularnost i konačno su prestale u 5. veku n.e., pod uticajem promena u Rimskom carstvu i rastućeg uticaja hrišćanstva. Car Konstantin I je prvi pokušao da zabrani gladijatorske borbe 325. godine n.e., smatrajući ih nehumanim i suprotnim hrišćanskim vrednostima. Međutim, borbe su se nastavile sve do vremena cara Honorija, koji je 404. godine n.e. definitivno zabranio gladijatorske igre nakon što je monah Telemah izgubio život protestujući protiv njih u areni. Pored moralnih razloga, ekonomski faktori kao što su visoki troškovi organizovanja igara i politička nestabilnost takođe su doprineli padu ovih krvavih spektakala.