10 zanimljivosti o trci u svemiru izmedju SAD i SSSR

Lansiranjem Sputnjika 1 4. oktobra 1957. godine, Sovjetski Savez je postao prva nacija koja je uspela da pošalje veštački satelit u orbitu. Sputnjik 1, mala metalna kugla sa četiri antene, emitovao je radio signale koje su mogli da uhvate naučnici širom sveta. Ovaj događaj je šokirao javnost i označio početak svemirske trke, jer je jasno pokazao sovjetsku tehnološku sposobnost. Američka javnost i politički lideri bili su iznenađeni i zabrinuti zbog sovjetske dominacije u svemiru, što je dovelo do povećanja ulaganja u nauku i tehnologiju u SAD-u.

Jurij Gagarin je 12. aprila 1961. godine postao prvi čovek koji je otišao u svemir i obišao Zemlju u sovjetskoj letelici Vostok 1. Njegov let trajao je 108 minuta i bio je izuzetno riskantan, ali je uspešno izveden. Gagarinov let nije samo bio tehnološko dostignuće, već je postao i simbol sovjetske nadmoći i prestiža u svemirskoj trci. Njegov povratak na Zemlju proslavljen je širom Sovjetskog Saveza, a Gagarin je postao međunarodna ikona i heroj.

Samo mesec dana nakon Gagarina, Alan Shepard je postao prvi Amerikanac u svemiru 5. maja 1961. godine. Shepardov let, nazvan Freedom 7, bio je suborbitalan, što znači da nije ušao u orbitu oko Zemlje, već je dostigao visinu od 187.5 kilometara pre nego što je sleteo u Atlantski okean. Njegov let trajao je oko 15 minuta, ali je bio ključan za američki svemirski program jer je pokazao da SAD može poslati čoveka u svemir i bezbedno ga vratiti. Shepardov uspeh je dao ogroman podsticaj američkom svemirskom programu i ojačao moral nacije u kontekstu hladnoratovske konkurencije sa Sovjetskim Savezom.

Aleksej Leonov je 18. marta 1965. godine postao prvi čovek koji je izašao iz letelice u otvoreni svemir, što je poznato kao “svemirski šetač”. Tokom misije Voshod 2, Leonov je proveo 12 minuta izvan letelice, pričvršćen za nju samo tankim užetom. Iako je svemirska  šetnja bila uspešana, Leonov je naišao na ozbiljne probleme. Njegovo odelo se naduvalo u vakuumu svemira, što je otežalo povratak u letelicu. Leonov je morao da ispušta vazduh iz odela kako bi se vratio u Voshod 2, što je bilo izuzetno rizično. Uprkos ovim teškoćama, njegov podvig je bio veliki korak napred u svemirskoj tehnologiji i istraživanju.

Valentina Tereškova iz Sovjetskog Saveza postala je prva žena u svemiru 16. juna 1963. godine. Ona je provela gotovo tri dana u orbiti, obletivši Zemlju 48 puta u letelici Vostok 6. Tereškova je bila mlada padobranka pre nego što je izabrana za kosmonauta, a njen let je bio veliki propagandni uspeh za Sovjetski Savez, demonstrirajući ravnopravnost polova u sovjetskom društvu. Tokom misije, Tereškova je obavljala različite naučne eksperimente i beležila svoje fizičko i psihičko stanje. Njena misija je ostala inspiracija za generacije žena širom sveta koje su težile ka karijerama u nauci i tehnologiji.

Jedan od najpoznatijih trenutaka svemirske trke je sletanje Apolla 11 na Mesec. 20. jula 1969. godine, američki astronauti Neil Armstrong i Buzz Aldrin postali su prvi ljudi koji su kročili na Mesečevu površinu, dok je Michael Collins ostao u orbiti Meseca u komandnom modulu. Armstrongov čuveni citat, “Ovo je mali korak za čoveka, ali veliki skok za čovečanstvo,” postao je simbol ljudske sposobnosti da postigne nemoguće. Misija Apolla 11 je bila rezultat ogromnog tehnološkog napretka i intenzivnog rada hiljada ljudi unutar NASA-e i njenih partnera. Ovaj događaj je označio vrhunac svemirske trke i veliki trijumf za Sjedinjene Američke Države.

Dok su Amerikanci slali astronaute na Mesec, Sovjeti su se okrenuli robotici. Lunohod 1, prvi robotski rover, uspešno je sleteo na Mesec 17. novembra 1970. godine. Ovaj robot na daljinsko upravljanje bio je deo sovjetskog Lunohod programa i dizajniran je da istražuje Mesečevu površinu, prikuplja uzorke tla i šalje fotografije nazad na Zemlju. Lunohod 1 je prešao ukupno 10,54 kilometara tokom svojih operacija koje su trajale skoro 11 meseci. Njegov uspeh je pokazao da je moguće daljinsko istraživanje drugih svetova i otvorio put za buduće robotske misije na Mesecu i Marsu. Lunohod 2, lansiran 1973. godine, bio je još uspešniji, prešavši gotovo dvostruko veću udaljenost.

Sovjetski program Vostok bio je ključan u ranom uspehu SSSR-a u svemirskoj trci. Prva misija, Vostok 1, poslala je Jurija Gagarina u svemir, čime je postao prvi čovek u orbiti. Nakon toga, Vostok program je nastavio sa nizom pionirskih misija. Vostok 2 je lansiran 6. avgusta 1961. godine, sa Germanom Titovom, koji je postao najmlađi čovek u svemiru sa samo 25 godina.

Titov je proveo više od jednog dana u orbiti, što je omogućilo naučnicima da proučavaju efekte dužeg boravka u svemiru na ljudsko telo. Vostok 3 i Vostok 4 su lansirani u tandemu u avgustu 1962. godine, čime su postali prve letelice koje su istovremeno bile u orbiti, otvarajući put za buduće misije sa više letelica. Ove misije su bile tehnološki izazovne i značajno su doprinele razumevanju svemirskih letova, komunikacija i životne podrške u orbiti.

Program Gemini je bio ključan za uspeh američkog Apolla. Pokrenut 1961. godine, ovaj program je bio osmišljen da razvije tehnologije i veštine potrebne za sletanje na Mesec. Kroz niz misija između 1965. i 1966. godine, NASA je postigla nekoliko ključnih dostignuća. Misije Gemini su omogućile američkim astronautima da izvedu prve svemirske šetnje, usavrše tehniku spajanja letelica u orbiti i testiraju efekte dugotrajnog boravka u svemiru.

Gemini 4, lansiran 3. juna 1965. godine, omogućio je Edvardu Vajtu da postane prvi Amerikanac koji je izveo šetnju u svemiru. Gemini 6A i Gemini 7 su izveli prvi uspešan susret i spajanje u orbiti, ključan korak za misije Apollo. Program Gemini je bio od vitalnog značaja za obuku astronauta i usavršavanje tehnologija koje su dovele do uspešnog sletanja na Mesec 1969. godine.

U julu 1975. godine, misija Apollo-Soyuz označila je kraj svemirske trke i početak ere saradnje između dve svemirske sile. Američki Apollo i sovjetski Soyuz letelice su se spojile u orbiti, a astronauti i kosmonauti su se rukovali, simbolizujući mir i saradnju.

Ova misija je bila prva međunarodna svemirska misija, a njeni ciljevi su uključivali zajedničke naučne eksperimente, razvoj međusobnih tehničkih kompatibilnosti i promovisanje prijateljstva između SAD-a i SSSR-a. Astronauti Thomas Stafford, Vance Brand i Deke Slayton sa američke strane, i kosmonauti Aleksej Leonov i Valerij Kubasov sa sovjetske strane, proveli su skoro dva dana zajedno u svemiru, radeći na različitim eksperimentima i demonstracijama. Misija Apollo-Soyuz je bila veliki korak ka budućim međunarodnim saradnjama u svemiru, postavši preteča za kasniji razvoj Međunarodne svemirske stanice (ISS).

• 57 dana – Sputnjik 1, prvi veštački satelit, proveo je 57 dana u orbiti pre nego što je izgoreo u atmosferi Zemlje.
• 108 minuta – Jurij Gagarin je postao prvi čovek u svemiru kada je proveo 108 minuta u orbiti oko Zemlje tokom misije Vostok 1.
• 5 miliona šrafovaa – Saturn V raketa, koja je nosila Apollo misije na Mesec, imala je više od 2.5 miliona šrafova.
• 238,855 milja (384,400 kilometara) – Prosečna udaljenost od Zemlje do Meseca koju su astronauti programa Apollo prešli tokom svojih misija.
• 500 milja na sat (28.000 kilometara na sat) – Brzina potrebna za probijanje Zemljine orbite, koju su astronauti morali da dostignu prilikom lansiranja.
• 5 tona – Težina Lunohod 1, prvog robota-rovera, koji je istraživao površinu Meseca.
• 400,000 ljudi – Približan broj inženjera, naučnika i tehničara koji su radili na programu Apollo.
• 3 dana – Vreme koje je bilo potrebno misiji Apollo 11 da stigne od Zemlje do Meseca.
• 2 misije istovremeno – Program Gemini je prvi put omogućio da dve svemirske letelice, Gemini 6A i Gemini 7, budu istovremeno u orbiti i izvedu manevre spajanja.
• Godina – Godina kada je misija Apollo-Soyuz ostvarila prvi međunarodni svemirski susret i spajanje, simbolizujući početak međunarodne saradnje u svemiru.
• 381 kilogram – Ukupna težina uzoraka mesečevog tla koje su misije Apollo donijele nazad na Zemlju.
• 5 sekundi – Kašnjenje u komunikaciji između Zemlje i Meseca zbog velike udaljenosti, što je značilo da su svi razgovori između astronauta i kontrolne misije imali ovo kašnjenje.
• 12,000 zapisa – Broj naučnih podataka i fotografija koje je poslao Lunohod 1 tokom svoje misije na Mesecu.
• 21 sat i 36 minuta – Vreme koje su astronauti Neil Armstrong i Buzz Aldrin proveli na površini Meseca tokom misije Apollo 11, uključujući njihov rad i šetnju po Mesečevoj površini.
• 60 sekundi – Margina greške za sletanje Apolla 11 na Mesec, zbog koje su Neil Armstrong i njegova posada morali brzo da reaguju kako bi izbegli sletanje na neravnu površinu i gotovo ostali bez goriva.
• 6 misija – Broj uspešnih sletanja američkih misija Apollo na Mesec između 1969. i 1972. godine.
• 2 miliona radnih sati – Ukupno vreme koje su sovjetski inženjeri i naučnici proveli radeći na projektu Sputnjik 1, pripremajući prvi satelit za lansiranje.