10 zanimljivosti o plameti Mars

“Mars je poznat kao ‘Crvena planeta’ zbog svog prepoznatljivog crvenog izgleda.”

Mars dobija svoju karakterističnu crvenu boju zbog obilja gvožđe oksida, ili rđe, koja prekriva većinu njegove površine. Ovaj fenomen je rezultat oksidacije gvožđa u prašini i stenama, što Mars čini vizuelno jedinstvenim u Sunčevom sistemu. Ova crvena boja je posebno izražena kada ga posmatramo sa Zemlje, dajući mu prepoznatljiv i živopisan izgled.

“Iako često nazivan ‘Bratom Zemlje’, Mars je zapravo duplo manja Zemlje.”

Sa prečnikom od oko 6,779 km, Mars je oko 53% veličine Zemlje. Ova veličina utiče na gravitaciju na Marsu, koja iznosi samo oko 38% Zemljine gravitacije. Manji obim Marsa takođe znači da ima manje geološke aktivnosti u poređenju sa Zemljom. Zbog svoje veličine i sastava, Mars nudi jedinstvene uslove koji se razlikuju od Zemljinih, što ga čini zanimljivim ciljem za naučna istraživanja.

“Olimp Mons na Marsu je najveći vulkan i najviša planina u Sunčevom sistemu.”

Olimp Mons dominira Marsovom topografijom kao najveći vulkan, visok preko 21,000 metara i širok oko 600 kilometara. Njegova baza je tako velika da bi, ako bi se čovek našao na njegovoj ivici, vrh ne bi bio vidljiv zbog zakrivljenosti planete. Ova ogromna planina je štitasti vulkan, što znači da je izgrađena iz slojeva lave koji su se tokom vremena izlivali i hladili. Olimp Mons je verovatno toliko velik zato što Mars nema tektonske ploče koje bi sprečavale akumulaciju lave na jednom mestu tokom miliona godina.

“Mars ima vrlo tanku atmosferu koja se uglavnom sastoji od ugljen-dioksida.”

Atmosfera Marsa je izuzetno tanka i sastoji se od oko 95% ugljen-dioksida, sa vrlo malim količinama azota i argona, te tragovima kiseonika i vode. Ovako tanka atmosfera rezultira značajno nižim atmosferskim pritiskom u poređenju sa Zemljom, što utiče na sve od klimatskih uslova do mogućnosti postojanja tekuće vode na površini. Niska gustina atmosfere takođe znači da Mars nema efikasni zaštitni sloj koji bi sprečavao solarno i kosmičko zračenje, što predstavlja jedan od izazova za potencijalno naseljavanje Marsa.

“Naučnici su potvrdili prisustvo vode na Marsu u obliku leda.”

Iako tekuća voda ne može stabilno postojati na površini Marsa zbog niskog atmosferskog pritiska i niskih temperatura, velike količine vode pronađene su u obliku leda ispod površinskog sloja tla, posebno na polarnim područjima Marsa. Otkriće velikih ledenih depozita pod površinom Marsa pobudilo je nadu da bi buduće misije mogle koristiti ove izvore za proizvodnju pitke vode i čak kiseonika. Ovo bi moglo biti ključno za dugoročne misije ili naseljavanje na Marsu.

“Godišnja doba na Marsu su duža nego na Zemlji.”

Mars ima dužu orbitalnu godinu od Zemlje, traje oko 687 zemaljskih dana, zbog čega su godišnja doba na Marsu gotovo dvostruko duža od zemaljskih. Osim toga, osa Marsa je nagnuta za oko 25,19 stepeni, što je slično Zemlji (23,44 stepena), što rezultira slicnim vremenskim uslovima, ali one su mnogo izraženije zbog ekscentrične orbite Marsa. Ova produžena godišnja doba utiču na atmosferske uslove, kao što su temperature i prašinaste oluje, što može varirati od blagih letnjih dana do izuzetno hladnih zimskih noći.

“Roboti i roveri su glavna sredstva u istraživanju Marsa.”

Misije rovera poput Sojournera, Spirit, Opportunity, Curiosity, i Perseverance su imale ključnu ulogu u istraživanju geološke strukture, atmosfere i potencijala za život na Marsu. Ovi roveri su opremljeni nizom naučnih instrumenata koji omogućavaju detaljnu analizu tla, stena, i atmosferskih uslova. Na primer, rover Perseverance, koji je sletio na Mars 2021. godine, posebno je dizajniran da traži znakove drevnog mikrobnog života i prikuplja uzorke tla koji bi mogli biti vraćeni na Zemlju za dalju analizu.

“Mars ima dva prirodna satelita, Fobos i Deimos.”

Fobos i Deimos su verovatno asteroidi koji su bili privučeni Marsom. Oba meseca su mnogo manja od meseca naše planete, sa nepravilnim oblicima i neravnom površinom. Fobos je veći i ima izrazito blisku orbitu Marsu i postepeno se približava planeti. Naučnici predviđaju da će Fobos kroz nekoliko miliona godina ili udariti u Mars ili se raspasti i formirati prsten oko planete.

“Temperature na Marsu mogu biti izuzetno niske.”

Mars doživljava velike temperaturne fluktuacije, koje se mogu kretati od oko 20 stepeni Celzijusa tokom dana do -125 stepeni Celzijusa tokom noći. Ove ekstremne promene su rezultat tanke atmosfere Marsa, koja ne može efikasno zadržati toplotu. Marsovska polarna područja su posebno hladna, gde temperature mogu pasti do izuzetno niskih vrednosti, čime se stvaraju ogromni slojevi leda.

“Mars se često navodi kao najverovatnija lokacija za pronalaženje života van Zemlje.”

Uslovi na Marsu su jedinstveni u Sunčevom sistemu. Prisustvo vode u obliku leda, organskih molekula, i mogućih geotermalnih izvora, čini Mars intrigantnim mestom za potragu za životom. Naučnici posebno tragaju za znacima drevnog mikrobnog života, koji bi mogao postojati u prošlosti kada su uslovi na Marsu bili topliji i vlažniji. Ove misije i istraživanja imaju za cilj da razjasne da li je život moguć ili je ikada bio moguć na Marsu.

• Površina:

Ukupna površina Marsa iznosi oko 144,8 miliona kvadratnih kilometara, što je skoro jednako površini Zemlje bez okeana.

• Atmosferski pritisak:

Atmosferski pritisak na Marsu je manje od 1% zemaljskog, što iznosi oko 0,6 kPa na površini.

• Brzina:

Brzina potrebna da se prevaziđe gravitacija Marsa i napusti planeta iznosi oko 5,03 km/s, u poređenju sa 11,2 km/s na Zemlji.

• Najniža tačka:

Bazena Hellas Planitia je najniža tačka na Marsu, koja se nalazi oko 7,152 metara ispod njegove srednje visine.

• Površinski materijal:

Oko 2/3 površine Marsa prekriveno je bazaltom, vulkanskim stenjem koje je uobičajeno i na Zemlji.

• Vulkanska aktivnost:

Poslednja poznata vulkanska aktivnost na Marsu procenjuje se da se dogodila pre približno 2 miliona godina.

• Polarni led:

Polarni led na Marsu tokom zime može pokriti površinu veličine Teksasa.

• Sunčeva svetlost:

Sunčeva svetlost na Marsu je oko 43% slabija nego na Zemlji, zbog njegove veće udaljenosti od Sunca.

• Prašinaste oluje:

Mars je poznat po svojim globalnim prašinastim olujama, koje mogu obuhvatiti celu planetu i trajati mesece.