Amazonke: 10 mitova o ženama ratnicima

Da li znate… da su neki antički izvori tvrdili da su Amazonke uklanjale ili spaljivale desnu dojku kako bi lakše koristile luk i strelu?

Ova ideja potiče iz grčke mitologije i povezana je sa značenjem njihovog imena. Naime, prema jednoj etimološkoj teoriji, naziv “Amazon” (Ἀμαζών) dolazi od grčkog izraza a-mazos, što bi značilo „bez dojke“. Smatralo se da bi im to omogućilo veću preciznost i spretnost u borbi.

Međutim, savremena istraživanja osporavaju ovu teoriju. Ne postoje arheološki dokazi koji potvrđuju da su Amazonke zaista sprovodile ovaj ritual, a sama etimologija imena se danas smatra neispravnom. Grčki umetnici su Amazonke često prikazivali sa obe dojke, bez ikakvih znakova sakaćenja. Ipak, ova priča je opstala kroz vekove i često se ponavlja kao zanimljiva, iako verovatno netačna, legenda o ovim slavnim ratnicama.

Da li znate… da su Amazonke u antičkim mitovima opisane kao društvo žena ratnica koje su živele potpuno odvojeno od muškaraca?

Prema grčkim izvorima, Amazonke su osnovale matrijarhalno društvo u kojem su žene imale potpunu kontrolu nad vojskom, politikom i svakodnevnim životom. Muškarci su ili potpuno isključeni iz njihove zajednice, ili su služili samo kao sredstvo za produženje loze.

Zanimljivo je da se u nekim verzijama mita navodi da su Amazonke povremeno stupale u odnose sa muškarcima iz susednih plemena, ali su potom zadržavale samo žensku decu, dok su mušku ostavljale ili ubijale. Ovakvi opisi su verovatno predstavljali način na koji su antički Grci pokušavali da demonizuju ideju moćnih, samostalnih žena.

Naravno, istoričari danas smatraju da su ove priče preterane i da su možda inspirisane stvarnim narodima u kojima su žene imale veću slobodu i ravnopravniju ulogu u društvu nego u staroj Grčkoj. Ipak, mit o Amazonkama ostaje snažan simbol ženskog ratničkog duha i nezavisnosti.

Da li znate… da neki istoričari veruju da su Amazonke bile inspirisane stvarnim ženama ratnicama koje su živele među nomadskim plemenima?

Iako su Amazonke uglavnom smatrane mitološkim bićima, postoje arheološki dokazi koji pokazuju da su žene u nekim drevnim kulturama zaista učestvovale u borbama. Najčešće se pominju Skiti – nomadski narod koji je naseljavao prostore današnje Ukrajine, Rusije i Kazahstana.

Iskopavanja skitskih grobnica otkrila su da su žene u ovim zajednicama često sahranjivane sa oružjem, oklopima i borbenim ranama, što ukazuje na to da su bile ratnice. Ova otkrića su revolucionarna jer dokazuju da žene u nekim kulturama nisu bile isključivo vezane za domaćinstvo, već su mogle biti jednako opasne na bojnom polju kao i muškarci.

Grci su verovatno čuli priče o ovim ratnicama od trgovačkih i putničkih karavana, a potom su ih pretočili u legende o Amazonkama, dodajući im mitološke elemente kako bi stvorili sliku potpuno ženskog ratničkog društva. Dakle, iako možda Amazonke iz mitova nisu postojale u obliku u kojem su ih Grci zamišljali, one su najverovatnije imale svoje realne istorijske paralele.

Da li znate… da su Amazonke imale žestoke sukobe sa nekim od najvećih grčkih junaka, uključujući Herakla i Ahila?

Jedan od najpoznatijih mitova o Amazonkama vezan je za Heraklovih dvanaest podviga. Deveti zadatak koji mu je zadala kraljica Euridisteja bio je da donese pojas kraljice Amazonki, Hipolite. Hipolita je bila moćna ratnica i vladarka Amazonki, a njen pojas simbolizovao je njen autoritet i snagu. Prema nekim verzijama priče, Hipolita je bila spremna da Heraklu preda pojas mirnim putem, ali su bogovi, ne želeći da zadatak bude lak, izazvali sukob. U krvavoj bici, Herakle je na kraju ubio Hipolitu i uzeo njen pojas.

Drugi poznati mit povezan je sa Trojaniskim ratom, u kojem je Ahil, najveći grčki heroj, ubio kraljicu Pentésiliju, koja je došla u pomoć Trojancima. Prema priči, Ahil je u žaru borbe probo Pentésiliju kopljem, ali kada joj je skinuo šlem i ugledao njeno lice, odmah se zaljubio u nju. Neki izvori čak navode da je Ahil duboko žalio zbog njenog ubistva, što daje tragičnu dimenziju njihovom susretu.

Ove priče o sukobima Amazonki sa grčkim junacima služile su antičkim Grcima da naglase snagu i hrabrost ovih ratnica, ali i da pokažu kako čak ni moćne Amazonke nisu mogle da pobede heroje koje su oni slavili.

Da li znate… da su Amazonke prema mitovima osnovale neke od najvažnijih gradova antičkog sveta?

Jedna od najzanimljivijih legendi kaže da su Amazonke bile osnivači Efesa, jednog od najvažnijih gradova Male Azije. Efes je kasnije postao poznat po Artemidinom hramu, jednom od Sedam svetskih čuda antičkog sveta. Amazonke su navodno podigle prvi hram posvećen boginji Artemidi, koja je bila njihova zaštitnica.

Pored Efesa, mitovi tvrde da su Amazonke osnovale i druge gradove, poput Sinope i Smirne. U nekim verzijama priče, one nisu samo osnivale gradove već su i ratovale protiv drugih naroda kako bi proširile svoju teritoriju.

Iako ne postoje direktni arheološki dokazi koji bi potvrdili da su Amazonke zaista osnovale ove gradove, činjenica da su bile deo lokalnih legendi pokazuje koliko su bile duboko ukorenjene u kolektivnoj svesti antičkog sveta. Njihovo ime je postalo sinonim za hrabrost, vojnu veštinu i nezavisnost.

Da li znate… da su Amazonke bile blisko povezane sa Artemidom, boginjom lova, divljine i zaštitnicom žena?

U grčkoj mitologiji, Artemida je bila moćna boginja koja je odbijala da se potčini muškarcima. Smatrana je zaštitnicom nevinih devojaka, lovkinja i ratnica. Zbog toga su Amazonke, kao nezavisne žene ratnice, bile usko povezane s njom.

Legenda kaže da su Amazonke redovno prinosile žrtve Artemidi i smatrale je svojim duhovnim vođom. Hram u Efesu, koji su prema mitu izgradile upravo Amazonke, bio je jedno od najvažnijih svetilišta posvećenih ovoj boginji.

Ova povezanost sa Artemidom dodatno učvršćuje sliku Amazonki kao ratničkog društva koje se suprotstavljalo tradicionalnim rodnim ulogama. Za razliku od žena u antičkoj Grčkoj, koje su uglavnom bile potčinjene muškarcima, Amazonke su bile slobodne, snažne i sposobne da same upravljaju svojim životima.

Da li znate… da su Amazonke bile među prvima koje su koristile konjicu kao ključni deo svoje borbene taktike?

Za razliku od Grka, koji su se uglavnom borili peške ili koristili konjske zaprege, Amazonke su bile poznate po tome što su bile izuzetno vešte jahačice. Jahanje im je omogućavalo brze napade i povlačenja, što im je davalo prednost nad sporijim protivnicima. Ova strategija je slična načinu na koji su kasnije mongolski ratnici dominirali bojnim poljima.

Pored jahanja, Amazonke su koristile i raznovrsno oružje. Njihovi omiljeni alati za borbu bili su:

• Luk i strela, koji su im omogućavali napad sa distance,
• Sekire i koplja, koje su bile smrtonosne u bliskoj borbi,
• Mačevi i štitovi, koji su im pružali dodatnu zaštitu u sukobima prsa u prsa,
• Lasso i mreže, koje su koristile da obaraju neprijatelje sa konja ili ih onesposobe bez ubijanja.

Grci su često prikazivali Amazonke kao ratnice koje nose čvrste oklope i karakteristične kacige, slične onima koje su koristili njihovi muški vojnici. Njihova veština i borbena taktika činile su ih opasnim protivnicima čak i za najjače grčke heroje.

Da li znate… da postoji legenda da je kraljica Amazonki pokušala da dobije dete sa Aleksandrom Velikim?

Prema nekim antičkim izvorima, dok je Aleksandar Veliki osvajao Persijsko carstvo, susreo se sa kraljicom Amazonki po imenu Talestris. Ona je, fascinirana njegovim vojnim sposobnostima i hrabrošću, navodno želela da dobije dete sa njim, uverena da bi njihov potomak bio nepobediv ratnik.

Legenda kaže da je Talestris sa svojim ratnicama došla do Aleksandrovog tabora i provela 13 dana sa njim, nakon čega se vratila svom narodu. Međutim, ne postoje pouzdani dokazi da se ovaj susret zaista dogodio, a mnogi istoričari smatraju da je priča nastala iz potrebe da se moć Amazonki na neki način “ukroti” i poveže sa najvećim osvajačem tog vremena.

Bez obzira na to da li je mit ili stvarnost, ova priča pokazuje koliko su Amazonke bile uticajne i kako su inspirisale ljude čak i u doba Aleksandra Velikog.

Da li znate… da je najveća reka u Južnoj Americi nazvana po mitološkim Amazonkama?

Kada je španski istraživač Fransisko de Oreljana u 16. veku prvi put istraživao reku koja danas nosi ime Amazon, došao je u sukob sa ratobornim plemenima koja su nastanjivala obalu. Ono što ga je najviše iznenadilo bila je činjenica da su se u borbi istakle žene, koje su se rame uz rame borile sa muškarcima, pokazujući neverovatnu hrabrost i borbenu veštinu.

Oreljana je odmah pomislio na legendarne Amazonke iz grčke mitologije i nazvao reku Amazon. Ova priča pokazuje koliko je mit o Amazonkama bio jak čak i hiljadama godina nakon što su prvi put pomenute u grčkim legendama.

Danas, Amazon je najveća reka na svetu po količini vode, a njeno ime zauvek podseća na moćne ratnice iz mitova.

Da li znate… da su Amazonke i dalje jedan od najpopularnijih mitoloških simbola u pop kulturi?

Iako su njihovi mitovi nastali pre više hiljada godina, priče o Amazonkama nisu nestale. Naprotiv, one su postale inspiracija za brojne filmove, knjige i stripove, u kojima se prikazuju kao moćne i nezavisne žene ratnice.

Najpoznatiji moderan prikaz Amazonki je lik Čudesne žene (Wonder Woman) iz DC Comics univerzuma. Njen rodni dom, ostrvo Themyscira, zamišljen je kao moderni ekvivalent Amazonke civilizacije – društvo moćnih ratnica koje žive bez muškaraca i poseduju natprirodne sposobnosti. Popularnost ovog lika pokazuje koliko su Amazonke i danas relevantne kao simbol ženske snage, slobode i borbenog duha.

Pored Čudesne žene, Amazonke se pojavljuju u brojnim filmovima i serijama, uključujući “Troju” (2004), “300: Uspon carstva” (2014) i mnoge druge. Njihov mit i dalje inspiriše umetnike i pisce, pokazujući da legende o hrabrim ratnicama nikada ne izlaze iz mode.