Mumije: 10 misterioznih otkrića iz celog sveta

Da li znate… da mumije nisu vezane samo za Egipat, već su pronađene na gotovo svim kontinentima sveta?

Iako su egipatske mumije najpoznatije, proces mumifikacije – bilo prirodni ili veštački – zabeležen je u mnogim kulturama širom sveta. Na primer, mumije su pronađene u pustinji Atakama u Južnoj Americi, u kineskim pustinjama, u podzemnim grobnicama Evrope i čak u sibirskim stepama. Svaka od ovih civilizacija imala je svoje specifične metode konzervacije tela, prilagođene uslovima u kojima su živeli.

Jedini kontinent na kojem nikada nisu pronađene mumije je Antarktik. Razlog tome je ekstremno hladna klima i nepostojanje ljudskih zajednica koje su mogle razviti tradiciju sahranjivanja i mumifikacije svojih pokojnika.

Da li znate… da su najstarije poznate mumije pronađene u Čileu, a ne u Egiptu?

Dok mnogi misle da su Egipćani prvi narod koji je praktikovao mumifikaciju, zapravo je narod Činčoro, koji je živeo na teritoriji današnjeg Čilea i Perua, počeo da mumificira svoje mrtve pre više od 7.000 godina. To znači da su njihove mumije čak 2.000 godina starije od prvih egipatskih mumija!

Činčoro kultura je razvila veoma sofisticiran metod mumifikacije. Umesto da se telo jednostavno ostavi da se osuši u pustinjskoj klimi, oni su aktivno uklanjali unutrašnje organe, tretirali telo specijalnim smolama i premazivali ga crnim manganovim oksidom, dajući mumijama karakterističnu tamnu boju.

Zanimljivo je da su Činčoro mumificirali ne samo elite, već i obične ljude, pa čak i decu. Ova praksa je bila deo njihovog verovanja i pokazuje da su imali izuzetno jak kult predaka.

Da li znate… da su u severnoj Evropi pronađene mumije koje nisu namerno balsamovane, već su se prirodno očuvale u tresetištima?

Ove mumije, poznate kao “močvarne mumije”, sačuvane su zahvaljujući specifičnim hemijskim uslovima u tresetnim močvarama koje usporavaju raspadanje tela. Visoka kiselost, nizak nivo kiseonika i hladne temperature sprečavaju razvoj bakterija koje bi inače uzrokovale truljenje.

Najpoznatiji primer močvarne mumije je Tolund čovek, pronađen u Danskoj. Njegovo telo je staro oko 2.300 godina, ali su mu koža, bore na licu i čak otisci prstiju ostali skoro netaknuti. Iako su kosti često rastvorene zbog kiselosti močvare, meka tkiva ostaju izuzetno očuvana, dajući nam fascinantan uvid u prošlost.

Mnogi močvarni ljudi otkriveni u Evropi imali su tragove nasilne smrti, što je dovelo do teorije da su žrtvovani bogovima ili pogubljeni zbog prestupa u svojim zajednicama. Ove mumije su jedne od najupečatljivijih prirodnih konzervacija tela u istoriji!

Da li znate… da je najočuvanija mumija na svetu pronađena u Kini, a ne u Egiptu?

Kada se pomisli na mumije, većina ljudi zamišlja isušena tela omotana u zavoje, ali jedna od najbolje očuvanih mumija svih vremena potpuno odudara od tog stereotipa. Reč je o Xin Zhui, poznatoj i kao Gospođa Dai, čije telo je pronađeno u grobnici iz doba dinastije Han, staroj oko 2.200 godina.

Ono što ovu mumiju čini posebnom jeste to što njena koža i dalje izgleda mekano, unutrašnji organi su gotovo netaknuti, a naučnici su čak otkrili tragove njenog poslednjeg obroka u stomaku! Njeno telo je pronađeno u hermetički zatvorenoj grobnici ispunjenoj nekom vrstom misteriozne tečnosti koja je sprečila raspadanje. Do danas, hemijski sastav tečnosti nije u potpunosti razjašnjen, ali se pretpostavlja da je imala antibakterijska svojstva.

Zahvaljujući neverovatnoj očuvanosti, Xin Zhui je pružila dragocene informacije o medicinskim i pogrebnim praksama drevne Kine. Njeno telo i dalje fascinira naučnike širom sveta, jer do sada nije pronađena nijedna mumija u ovako dobrom stanju.

Da li znate… da su neki budistički monasi praktikovali ekstremnu tehniku samomumifikacije?

U Japanu i nekim delovima Kine i Mongolije, određeni budistički monasi praktikovali su ritual poznat kao sokushinbutsu, proces u kojem su se postepeno mumificirali dok su još bili živi. Ovaj strogi podvig izvodili su kako bi dostigli duhovnu prosvetljenost i smatrali su da na taj način postaju sveti.

Proces samomumifikacije bio je dugotrajan i izuzetno težak. Monasi su najpre godinama sledili izuzetno rigoroznu dijetu, jedući samo orašaste plodove, semenke i korenje kako bi smanjili telesnu masu i eliminisali masti iz organizma. Kasnije su počinjali da piju čaj od otrovnog drveta laka, koji bi ih polako otrovao, ali i učinio telo otpornim na bakterije i raspadanje. Na kraju, povlačili bi se u malu kamenitu komoru, gde bi nastavili da meditiraju dok ne bi preminuli.

Nakon smrti, njihova tela su ostajala zatvorena u komori nekoliko godina. Ako bi se pokazalo da su mumificirana bez znakova raspadanja, smatrani su svetima i njihova tela su izlagana u hramovima. Danas postoji nekoliko ovakvih mumija koje se mogu videti u japanskim hramovima, a i dalje fasciniraju naučnike i istraživače širom sveta.

Da li znate… da su tokom srednjeg veka ljudi verovali da mumije imaju lekovita svojstva i koristili ih u medicini?

U periodu od 12. do 17. veka, širom Evrope bio je raširen bizarnan lek poznat kao “mumia”. Ova supstanca se pravila od mlevenih mumificiranih tela donetih iz Egipta, a verovalo se da ima isceliteljske moći. Smatralo se da može pomoći kod glavobolja, stomaka, pa čak i preloma kostiju.

Trgovina mumijama bila je toliko unosna da su čak i kradljivci grobova u Egiptu prodavali tela bogatim evropskim apotekarima. Neki lekari su tvrdili da što je mumija starija, to je njen lekovit efekat jači, dok su drugi smatrali da samo mumije faraona imaju pravu moć izlečenja.

Ova praksa je trajala vekovima, a neki izvori čak beleže da je i kralj Francuske, Luj XIV, koristio mumijski prah za svoje zdravlje. Tek u 18. veku naučnici su počeli da preispituju ovu bizarnu tradiciju, a upotreba mumija u medicini je postepeno napuštena.

Da li znate… da su evropski putnici u 19. veku tvrdili da su Egipćani koristili mumije kao gorivo za parne lokomotive?

Ova neobična priča potiče iz vremena kada su arheolozi i avanturisti iz Evrope masovno dolazili u Egipat u potrazi za drevnim artefaktima. Tokom tog perioda, Egipat je bio prepun mumija, jer su ih ljudi vekovima sahranjivali u pustinjskim oblastima, gde su se mnoge očuvale prirodnim putem. Pošto je mumija u osnovi organski materijal isušen na visokim temperaturama, priče govore da su radnici železnica ponekad koristili mumificirana tela kao alternativu uglju za loženje parnih lokomotiva.

Ovu priču popularizovao je američki pisac Mark Tven u svojoj knjizi Nevini u inostranstvu iz 1869. godine, gde je tvrdio da je prisustvovao takvom prizoru. Međutim, iako je moguće da su neki pojedinci zaista koristili mumije kao gorivo, ne postoje čvrsti dokazi da je ovo bila široko rasprostranjena praksa. Ipak, priča je ostala jedna od najfascinantnijih legendi o sudbini mnogih drevnih mumija u modernom dobu.

Da li znate… da su prve medicinske rendgenske slike napravljene na mumijama, a ne na živim ljudima?

Kada je Vilhelm Rendgen 1895. godine otkrio X-zrake, naučnici su brzo prepoznali potencijal ove nove tehnologije u proučavanju arheoloških nalaza. Jedan od prvih objekata koji su podvrgnuti rendgenskom snimanju bile su egipatske mumije, jer je rendgen omogućavao da se njihov unutrašnji sadržaj ispita bez potrebe za otvaranjem i fizičkim oštećenjem tela.

Ovo je bio revolucionaran trenutak za egiptologiju. Pre uvođenja rendgenskih zraka, istraživači su morali da odmotavaju mumije sloj po sloj kako bi saznali više o osobama koje su bile sahranjene. To je često dovodilo do uništenja fragilnih ostataka. Rendgensko snimanje omogućilo je naučnicima da vide unutrašnju strukturu mumija, uključujući položaj tela, eventualne povrede i čak predmete sahranjene sa pokojnicima, kao što su amajlije i nakit.

Danas se koriste i naprednije tehnike, poput CT skeniranja, koje omogućavaju trodimenzionalne prikaze mumija bez oštećenja, otkrivajući fascinantne detalje o njihovoj anatomiji, zdravstvenom stanju i životnom stilu.

Da li znate… da su neke od najbolje očuvanih mumija pronađene u ledenim oblastima sveta?

Za razliku od klasičnih mumija, koje su konzervirane sušenjem ili hemijskim tretmanima, neke su prirodno očuvane zahvaljujući ekstremno niskim temperaturama. Ove mumije, poznate kao “ledene mumije”, često su ostale zamrznute hiljadama godina, što ih je sačuvalo u neverovatno dobrom stanju.

Jedan od najpoznatijih primera je Öci, ledeni čovek pronađen 1991. godine u Alpima, na granici Italije i Austrije. Njegovo telo, staro oko 5.300 godina, bilo je zaleđeno u glečeru, što je omogućilo očuvanje kože, tetovaža, pa čak i unutrašnjih organa. Naučnici su pomoću analiza njegovog stomaka uspeli da saznaju šta je jeo pre smrti, dok su rendgenski snimci otkrili strelu zabodenu u njegovom ramenu, što govori da je bio ubijen.

Slične ledene mumije pronađene su i u Južnoj Americi. Na primer, Ledena devojčica sa Llullaillaca, mumija iz perioda Inka, pronađena je na visini od preko 6.000 metara u Andima. Njena očuvanost je toliko dobra da su naučnici uspeli da iz njenog tela izvuku podatke o genetskom poreklu i čak pronađu tragove žvakane koke, koja je korišćena u ritualne svrhe.

Ledene mumije su jedno od najznačajnijih arheoloških otkrića, jer omogućavaju istraživačima da proučavaju drevne kulture sa gotovo forenzičkom preciznošću.

Da li znate… da i danas postoje ljudi koji žele da postanu mumije?

Iako se proces mumifikacije uglavnom povezuje sa drevnim civilizacijama, moderne naučne tehnike omogućavaju očuvanje ljudskih tela i u današnje vreme. Jedna od najpoznatijih metoda savremene mumifikacije je plastinacija, tehnika koju je razvio nemački anatom Gunther fon Hagens. Ovaj proces podrazumeva zamenu telesnih tečnosti silikonom, čime se sprečava raspadanje i omogućava očuvanje tkiva u gotovo savršenom stanju.

Takođe, američki anatomičar Robert Nelson ponudio je svoje usluge modernog balzamovanja, inspirisan drevnim egipatskim tehnikama. Jedan od njegovih klijenata bio je Klarens Presli, čovek koji je želeo da bude mumificiran na način sličan egipatskim faraonima.

Osim toga, postoje i ljudi koji se odlučuju za krioprezervaciju, proces u kojem se telo čuva na ekstremno niskim temperaturama u nadi da će jednog dana medicina omogućiti njihovo oživljavanje. Iako krionika nije klasična mumifikacija, ona predstavlja modernu verziju očuvanja tela za buduće generacije.

Danas, dok su drevne mumije deo muzeja i arheoloških istraživanja, moderne tehnologije otvaraju vrata ka potpuno novim oblicima očuvanja ljudskog tela, koje nas vode korak bliže naučnoj besmrtnosti.